bene agere et laetari- Dat ze goed doen en gelukkig zijn – Spinoza

In deze blog vertel ik iets over het oudste hofje van Den Haag, het Heilige Geesthofje. Het is een verborgen parel in het Oude Centrum van Den Haag.

De tekst komt van één van de audiotours van Spinoza. Deze audiotours kunt u vinden op Izi.Travel. Er zijn wel vier routes. Voor een overzichten de routes kunt u terecht op https://spinoza-zuidholland.nl. De routes zijn op 2 oktober 2021 gelanceerd.

Spinoza woonde tegenover het hofje. Het Spinozahuis kunt u bezoeken. Het beeld van Spinoza staat tegenover het hofje op de Paviljoensgracht.

Meer over Spinoza en de routes

Spinoza (1632-1677) is de bekendste filosoof van Nederland. Zijn denkbeelden over de vrijheid van meningsuiting, democratie en het spanningsveld tussen kerk en staat zijn nog steeds actueel. Zijn werk is vernieuwend en baanbrekend. Op 23-jarige leeftijd wordt hij verstoten uit de joodse gemeenschap. Hij vertrekt uit Amsterdam naar Rijnsburg en verhuist later naar Voorburg en daarna naar Den Haag. Er zijn verschillende routes van Spinoza in Zuid-Holland. Het zijn wandel-, fiets- en vaartochten. In deze route worden de diverse woonplaatsen van Spinoza en zijn tijdgenoten gecombineerd. Den Haag, Voorburg, Leiden en Rijnsburg worden in deze route verbonden.

Het Heilige Geesthofje

Het Heilige Geesthofje werd als liefdadigheidshofje in de 17de eeuw gebouwd door de Heilige Geestmeesters van de Grote Kerk. Het bestond uit 36 huisjes in een vierkant van ongeveer 46 bij 46 meter.

De Heilige Geestmeesters hielden zich bezig met de zorg voor de armen. Boven de schouw in de regentenkamer hangt een 16de eeuws altaarstuk waarop ze brood en geplukte meerkoeten uitdelen in de Grote Kerk. Het bleef niet bij voedsel en goederen uitdelen alleen. Er werd ook voor huisvesting gezorgd. Talloze armenhuizen, ‘cameren’ werden in de loop der tijd in Den Haag gebouwd en beheerd.

Dit altaarstuk hangt boven de schouw in de regentenkamer en is ca. 1579 geschilderd door Anthonie van Blocklandt, de Heilige Geestmeesters delen brood en geplukte meerkoeten uit in de Grote Kerk.

Goede werken en de katholieke kerk

De Reformatie leerde dat mensen uitsluitend behouden worden om en door de genade van Christus ‘het geloof alleen’ (sola fide). Dit in tegenstelling tot de rooms-katholieke leer die geloof én werken noodzakelijk acht voor het heil. Zes van deze werken zijn gebaseerd op de woorden van Christus volgens Matteüs 25:35-36: ‘Ik had honger en gij hebt Mij te eten gegeven, Ik had dorst en gij hebt Mij te drinken gegeven, Ik was vreemdeling en gij hebt Mij opgenomen. Ik was naakt en gij hebt Mij gekleed, Ik was ziek en gij hebt Mij bezocht, Ik zat in de gevangenis en gij zijt tot Mij gekomen’. Het zevende werk is het begraven van de doden.

Naastenliefde en Spinoza

De enige leer van de Bijbel is volgens Spinoza ‘God lief te hebben boven alles en de naaste als zichzelf’. Het ware geloof in God is voor Spinoza de intellectuele liefde tot God, de enige substantie die alle dingen omvat. Hij benadrukt dat het belangrijk is dat de gelovige zich in de praktijk moet richten op doen van goede werken: ‘Het geloof is op zichzelf genomen en zonder werken dood.’ Dagelijks kwam hij met deze goede werken in contact. Vanuit zijn zolderraam had hij namelijk uitzicht op het hofje.

Lijst van liefdadigheid

In de archieven treffen we een lijst van liefdadigheid. Weliswaar van een latere periode, maar het geeft alsnog een goed beeld van de goede zorgen van de Heilige Geestmeesters.

Nieuwjaar: leder een paar schoenen.

2 Februari: kreeg ieder / 2.— schoenengeld. ieder een broodje van 21⁄2 stuiver.

Witte Donderdag: ieder voor stuiver wittebrood en een tinnen kan Spaanse wijn. ieder een broodje van 2,5 stuiver (St. Jansbroties)

24 juni: ieder een broodje van 2,5 stuiver (Oogst broties)

September: ieder 20 ton turf. De leverantie hiervan werd in Juli door de regenten aan bed. Ieder linnen voor 1 hemd en 6 stuiver maakloon. De regentessen kochten het linnen en de binnenmoeder sneed en naaide de hemden.

1 november: ieder een broodje van 2,5 stuiver. 6 december ieder een broodje van 2,5 stuiver.