In woord en beeld – in klank en kleur
Voor het themajaar De Haagse Gouden Eeuw heeft Hofcultuur onderzoek naar het DNA van de Haagse Gouden eeuw gedaan. Hier is een presentatie gegeven als startschot voor het themajaar. Zie onderaan pagina.
Daarnaast zijn tal van activiteiten georganiseerd in samenwerking met diverse culturele instellingen. Zier hieronder de folder en het overzicht van de activiteiten.
ZIEN EN DOEN
Voor zowel groepen als individuen organiseert het Buitenmuseum diverse activiteiten op maat. Een greep uit de mogelijkheden:
De Haagse Gouden Eeuw, in woord en beeld, in klank en kleur
Het jaarprogramma 2019-2020 van Hofcultuur in samenwerking met het Buitenmuseum, Schilderrijk Den Haag en Stichting de Ooievaart is gericht op De Haagse Gouden Eeuw, in woord en beeld, in klank en kleur. Het themajaar is op 8 februari 2019 geopend en loopt tot 8 februari 2020.
Den Haag speelt in de Gouden Eeuw een prominente rol in de Republiek. Het was de Hofstad, het centrum van macht en bestuur en de bakermat van kunst en wetenschap. Aan de hand van de Dunne Bierkade en haar directe omgeving is het verhaal over de Gouden Eeuw goed te vertellen. Beleef hier de Gouden Eeuw met lezingen, proeverijen, tentoonstellingen, workshops, rondleidingen, boottochten, wandelingen en fietstochten.
1. Rondleiding in museum: Ontmoet Wereldberoemde Schilders – april t/m eind september
Welkom in het huishouden van Jan Steen! Het Buitenmuseum is een Schilderrijk stukje van Den Haag aan de Dunne Bierkade en omgeving en bestaat uit een aantal zeer fraaie parels. Hier woonden en werkten wereldberoemde schilders, zoals Jan Steen, Jan van Goyen en Paulus Potter. Voel je thuis bij de Hollandse Meesters.
2. Dag van de Haagse Geschiedenis – 13 april 2019
Zaterdag 13 april 2019 is de jaarlijkse dag van de Haagse Geschiedenis op het Plein. Dit maal is het de GOUDEN Dag van de Haagse Geschiedenis. Laat je helemaal onderdompelen in onze zeventiende eeuw door de activiteiten van talloze erfgoedinstellingen en musea en doe bijvoorbeeld mee met de instaprondleiding door het huis van Paulus Potter en Jan van Goyen en een rondvaart door Stichting de Ooievaart, waarbij 17de eeuws Den Haag centraal staat.
3. Wandeling Vergeten vrijheid ‘Spinoza in verzet’ – 4 mei 2019
Op 4 mei wordt een wandeling georganiseerd in het kader van de Haagse Vrijheidsweken door Centrum Den Haag. De wandeling voert langs het graf, het beeld en het huis van een van onze grote vrijheidsdenkers, Spinoza. We staan stil bij het erfgoed en de denkbeelden van Spinoza en andere denkers uit 16e/ 17e eeuw.
4. Het huiskamerconcert ‘Concerto deel donne’ -Moederdag – 12 mei 2019
Op Moederdag genieten we van barokmuziek van o.a. Monteverdi (1567 -1643) en Caccini (1551 – 1618) in de huiskamers van hun Hollandse tijdgenoten: de schilders Paulus Potter, Jan van Goyen en Jan Steen. De muziek wordt uitgevoerd door het barokensemble Il concerto delle donne*. Het allereerste ”Concerto delle donne” is ontstaan aan het hof in Ferrara in 1580, in de overgang van de late renaissance naar barok. Deze kleine concerten (zang en instrumentaal) van zeer getalenteerde (hof)dames voor intimi, krijgen tot heden veel navolging.
5. Fiets door de Gouden Eeuw in en rond Den Haag – 12, 19 en 26 mei 2019
Meimaand Fietsmaand. Wat is mooier dan onder begeleiding van een deskundige gids kunst, cultuur en de ontluikende natuur te verbinden op de fiets. Op drie achtereenvolgende zondagen in mei gaan we een prachtige fietsroute maken langs plekken die als inspiratiebron gediend hebben voor kunstenaars en langs de huizen van de kunstenaars. De tocht heeft als onderwerp ‘Ode aan het Hollandse landschap’. Met kunstwerken als leidraad is de schoonheid van dit Hollandse landschap goed te ontdekken. U fietst ongeveer 25 kilometer.
6. Lezing trekschuit ‘Intercity van de Gouden Eeuw’ – 26 mei 2019
In de Gouden Eeuw werd de infrastructuur aangelegd voor het openbaar vervoer van passagiers over water met de trekschuit, een door een paard voortgetrokken boot. Het is de voorloper van de intercity. Betaalbaar, snel en betrouwbaar vervoer, dat de belangrijke steden in de Republiek met elkaar verbond. Met een strak vaarschema en een behoorlijk hoge frequentie aan vaarten was het een belangrijke en succesvolle vinding uit de Gouden Eeuw, waar jaarlijks duizenden mensen gebruik van maakten.
Tevens vooraf: uitleg aan schippers en gidsen van de Ooievaart en de gidsen van het Buitenmuseum over de kaarten, die toegevoegd zijn aan het educatieve project door Erfgoedhuis Zuid-Holland over de trekschuit, gericht op beleven. Kaarten kunnen tijdens de rondleiding of rondvaart worden gebruikt.
7. Beleef de Gouden Eeuw in en rond Den Haag – Hemelvaart 10 juni en diverse data in oktober
Den Haag is de stad van de Gouden Eeuw! Er is van deze historie nog veel te zien en te beleven. Zo kan u op de Dag van het Kasteel, 10 juni op bezoek in de huizen van de roemruchte historische personen zoals Jan Steen, Jan van Goyen en Paulus Potter. Na een rondvaart in het kielzog van de trekschuit uit de Gouden Eeuw meren we aan bij Huygens’Hofwijck, het buitenhuis van de beroemde secretaris Constantijn Huygens en zijn zoon, de wetenschapper Christiaan Huygens.
8. Wandeling en inleiding Bouwen in de Gouden Eeuw – 15 juni 2019
Het Buitenmuseum organiseert op 1 juni 2019 tijdens de Dag van de Architectuur een rondleiding met het thema ‘Gebouwd in de Gouden Eeuw’. Centraal staan de Gouden Eeuw en de bewoners van de panden op de Dunne Bierkade. Speciale aandacht gaat uit naar de paleizen en woonhuizen die de stadstimmerman Van Balckeneynde en Pieter Post bouwde in en rond Den Haag. Deze gebouwen werden opgetrokken in de ‘Hollands classicistische bouwstijl’, waarbij de aandacht uitging naar de juiste wiskundige verhoudingen.
9. Barokke muziek op Open Monumentendag – 14 september
Tijdens Open Monumentendag op zaterdag 14 september zijn veel prachtige monumenten in het oude centrum van Den Haag te bezichtigen. Het landelijke thema voor 2019 is ‘Plekken van plezier. Het Buitenmuseum, Schilderrijk Den Haag organiseert tijdens haar vaste openingstijden op zaterdag 14 september om 12.30 uur, 13.30 uur en 14.30 uur speciaal met dit thema een aantal vioolconcerten.
10. Lezing, rondleiding en workshop – Een kijkje in de keuken bij de oud-Hollandse tegelcollectie – 28 september 2019
Op 28 september kunt u een kijkje in de keuken van het Van Balkeneynde Huis nemen. De keuken is een van de blikvangers van het Buitenmuseum. Geuren en smaken uit de Gouden Eeuw komen je tegemoet. In de zeventiende eeuw werden huizen van rijke burgers van plint tot plafond gedecoreerd.Op deze rondleiding nemen we de oud-Hollandse tegels uit de keuken van het van Balckeneynde Huis onder de loep. Hoe Hollands zijn tegels? en hoe is de collectie tegels tot stand gekomen? Het is mogelijk om deze rondleiding uit te breiden met een workshop ‘tegels beschilderen’.
11. Jan Steens’ liefdesverhaal uit de Gouden Eeuw- 3 oktober 2019
3 oktober is een mooie moment voor een liefdesverhaal uit de Gouden Eeuw. Op 3 oktober is het 370 jaar geleden dat de beroemde schilder Jan Steen met Margriet van Goyen, de dochter van de Hollandse Meester Jan van Goyen trouwde. Dit liefdesverhaal gaat over Jan Steen en zijn schoonfamilie. Het speelt zich af op de Dunne Bierkade in het huis van Jan van Goyen. Het is emotioneel, spannend en vooral bijzonder en past helemaal in de sfeer van de Gouden Eeuw, waarbij zowel extreme welvaart als armoede, ondernemerssucces en -falen grote gevolgen hebben en tot persoonlijke drama’s kunnen leiden.
12. Jan Steen op tafel, een food story art experience – 10 oktober 2019
Tijd voor een culinair feestje op de Dunne Bierkade! Met schilderijen en spreekwoorden van het werk van Jan Steen als leidraad is een zinnenstrelende en interactieve maaltijd samengesteld, waarbij er vanaf het voorgerecht tot het nagerecht een samenspel is van kunst en smaak. Een veelvoorkomend ingrediënt van de maaltijd is het Haagse bier van brouwerij De Kompaan.
13. Lezing en schilderworkshop Paulus Potter in Den Haag – Dierendag 4 oktober
Op 4 oktober is het dierendag. Een geschikt moment om aandacht te besteden aan de beroemdste dierenschilder van Den Haag, de Hollandse Meester Paulus Potter. Tijdens de bloeiperiode van de Gouden Eeuw, woonde hij een aantal jaar op de Dunne Bierkade. Hij schilderde hier aan De Stier en rond deze tijd is ook ‘ De straf van de jager’ geschilderd, waarbij een nachtmerrie-achtig tafereel zich voordoet: prooidier en jager hebben van functie gewisseld. Op deze presentatie gaan we in op de Haagse tijd van Paulus Potter.
Naderhand zullen we een schilderworkshop houden, waarbij ‘de hond’ het onderwerp zal zijn.
14. Lezing Van Gogh meets Van Goyen – 13 januari 2020 en op verzoek
Speciaal op de geboortedag van Jan van Goyen organiseren we een ode aan Jan van Goyen door Vincent van Gogh. Het levensverhaal van de grote Haagse landschapskunstenaar wordt verteld in woord en beeld en is bovendien doorspekt van quotes van Van Gogh, die kernachtig en heel treffend verteld over de sfeer van de werken, de vernieuwende techniek, de vindingrijkheid van de kunstenaar en het kleurgebruik.
15. lezing en workshops – de tulpenmanie – 3 februari 2020 en op verzoek
Denk je aan Holland, dan denk je aan tulpen. Het verhaal van de ‘Nederlandse’ tulp gaat terug tot de zestiende eeuw. Vanaf de Gouden Eeuw was de liefde van onze voorvaderen voor de tulp onstuitbaar. Van Goyen kocht helaas een partij op nadat de markt op 3 februari 1637 al was ingestort en was een vermogen kwijt. Tulpenbollen konden kort voor die datum nog de waarde van een grachtenpand hebben…Naast een lezing is er een workshop.
Meer inspiratie? De Haagse Gouden Eeuw, in woord en beeld, in klank en kleur
————————–
Thema’s Gouden Eeuw voor DNA Den Haag
Gouden Eeuw: Rijkste land, bloei economie, Republiek, 7 gewesten, bloei kunst, bloei wetenschap
- Den Haag, centrum van macht en bestuur
Kernwoorden: vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting, tolerantie, democratie, poldermodel, Den Haag als politiek middelpunt met Staten van Holland, Staten-Generaal van de Nederlanden, Hof van Holland, geen nationalisme. Gewest als verzameling ‘stadsstaten’. Haagse magistraat. Belang gilden, schutterijen en buurtorganisaties voor sociaal-economische banden. Openbare disputen en pamfletten, Holland machtigste gewest (militair en godsdienst dominant), Den Haag oprichting VOC en WIC (octrooien).
Thema’s in Den Haag: bestuurlijke besluiten bijvoorbeeld onze onafhankelijkheidsverklaring Plakkaat van Verlatinghe (1581), octrooien, WIC, VOC, ontdekkingsreizen.
Personen: Benedictus de Spinoza, Hugo de Groot, prins Maurits, Constantijn Huygens Johan van Oldenbarnevelt (o.a. VOC), Maurits legeraanvoerder, Hugo de Groot, rechtsgeleerde, Jacob Cats (raadspensionaris 1636), Hollandse regenten, Johan de Witt, prins Maurits, Frederik Hendrik, Willem II, stadhouderloos tijdperken, Willem III, Constantijn Huygens, secretaris Oranjes.
A.1 Den Haag, op gebied van religie dominant
Kernwoorden: vrijheid van godsdienst, tolerantie, maar ook verdeeldheid bijv. Godsdienst- of burgeroorlog? Gomarus en Arminius, rooms-katholieken, lutheranen, remonstranten, doopsgezinden, Hugenoten en Joden, seculieren en religieuzen, rekkelijken en preciezen. Holland dominant in godsdienststrijd.
Thema’s in Den Haag: Prins Maurits versus van Oldenbarneveldt, gebeurtenis Kloosterkerk, pamfletten, preken, Vrijheid van drukpers, Statenbijbel (betaald door Staten), liefdadigheid door kerken o.a. diverse hofjes.
Personen: Luther, Calvijn, prins Maurits, Van Oldenbarneveldt
A.2 Den Haag, op gebied van defensie dominant
Kernwoorden: handel en militaire macht gecombineerd, strijd tegen de Spanjaarden, oorlogen met en tegen buurlanden, Staatse leger (hervormingen)
Thema’s in Den Haag: bestuurlijke besluiten bijvoorbeeld onze onafhankelijkheidsverklaring Plakkaat van Verlatinghe (1581), octrooien, innovaties op gebied van defensie, 400 jaar Grachten dankzij prins Maurits, o.a. militaire missies Johan de Witt, helden op zee, zeeslagen, kaapvaart, oorlogsheldent, Engelse oorlogen, akte van navigatie, dreiging Lodewijk XIV
Personen: stadhouders, Johan de Witt
B. Den Haag, Hofstad
Kernwoorden: Paleiscultuur, stadspaleizen, buitenhuizen, schilderijen, architectuur, muziek, theater, dichtkunst.
Thema’s in Den Haag: Paleis Noordeinde, Huis ten Bosch, Oranjezaal. Mauritshuis, huis van Van Oldenbarneveldt, Van Balckeneynde Huis, Haags Historisch, Omgeving: Honselersdijk, Huis ter Nieuburch Rijswijk, Huygens’Hofwijck, Hollands Classisisme op Italiaanse wijs, classisisme in schilderkunst, muziek/dichtkunst Huygens.
Personen: Maurits, Frederik Hendrik en Amalia van Solms, winterkoning en –koningin Frederik van de Palts, Elizabeth Stuart. Willem II, stadhouderloos tijdperk etc., Willem III, Van Balckeneynde, Pieter Post, Constantijn Huygens (secretaris, dichter, componist).
C. Den Haag = kunst
Kernwoorden: Kunst van ongekende kwaliteit, met name schilderkunst. 665 schilders, meer kunstenaars in Den Haag per hoofd dan A’dam, nieuwe genres: Hollandse landschap, dieren, bloemen, enorm veel portretten etc.
Architectuur: Monumenten zoals het Mauritshuis, de Nieuwe Kerk, Buitenhuizen, (stads)paleizen, Hollands Classicisme. Dichtkunst van Cats, Huygens.
Thema’s in Den Haag: Schilderkunst Mauritshuis, Bredius, Haags Historisch, Galerij Willem V, Buitenmuseum (Jan van Goyenhuis, Paulus Potterhuis en Van Balckeneynde Huis), Delfts Blauw in het Gemeentemuseum, wandeling Hollands classicisme.
Personen: Verzamelaar en kunstkenner Constantijn Huygens over Rembrandt en Lievens, Pieter Noorwits, Bartholomeus van Bassen, Pieter Post, Jacob van Campen, Jan van Goyen, landschap en stadsgezicht, Jan Steen, genre en Paulus Potter, dierenschilder, Abraham van Beijeren: stillevenschilder, Arnoldus Bloemers, bloemstillevens, Jan van Ravesteyn, portretten, Gerard van Honthorst, historiestukken, Adriaen van de Venne, genre, Johannes Mijtens, portret en Adriaan Hanneman (portret), schilderijen van Vermeer in Mauritshuis, dichters: Cats, Constantijn Huygens, Joannes Vollenhove etc.
D. Den Haag, vooral een dorp van de bewoners
Kernwoorden/Thema’s: Nieuw volk: migranten (Engelsen, Schotten, uit Duitsland, Vlamingen, Joden etc.), groei stad, sociaal-economische banden belangrijk: Gildes bijv. St. Lucasgilde op Grote Markt, Schutterijen: St. Sebastiaansdoelen/Haags Historisch Museum.
Rangen en standen: de adel, daarna: regenten, kooplieden, hoge ambtenaren en belastingpachters. De middengroep bestaat uit boekdrukkers, predikanten, aannemers en leraren. De ‘kleine burgerij’ bestaat uit winkeliers, klerken en ambachtslieden. Daarna volgt het scheepspersoneel, militairen en boeren. De laatste én laagste groep zijn de armen of paupers, leven dan van aalmoezen.
Thema’s in Den Haag: hoe en waar leven de diverse rangen en standen, bijvoorbeeld hofjes, stadspaleizen, buitenhuizen, Joodse wandeling, bezoek aan de markt, archeologische opgravingen etc. Persoonlijke verhalen door de ogen van hoofdpersonen zoals de eigenaar buitenhuis, families zoals families zoals van Willem van den Kerckhoven, Huygens, Jan van Goyen en Jan Steen, bewoner van een hofje etc., bezoeker van de markt, verhaal Haagse Ooievaar, tentoonstelling archeologische vondsten bijv. Bierstraat
E. Den Haag, een bakermat voor uitvindingen en wetenschap
Kernwoorden/Thema’s: Wetenschappelijke revolutie ( natuurkunde, wiskunde, sterrenkunde, scheikunde, biologie), filosofie, cartografie, medicijnen (anatomische les), botanische kennis, telescoop, microscoop, slingeruurwerk, driehoeksmeting, droogmalen van land bijvoorbeeld Leidschendam, cartografie bijv. Cornelis Elandts, Aanleg groot infrastructureel project: trekvaart,
Personen: Simon Stevin, Christiaan Huygens, Spinoza (lenzenslijper), Descartes, etc.
Chronologie (niet alles dekkend, maar als inspiratiebron)
1581 onafhankelijkheidsverkl. Plakkaat van Verlatinghe (Nationaal Archief /Tweede Kamer) (26 juli)
1577-1581 Visboeck Adriaen Coenen (Koninklijke Bibliotheek)
1585 val Antwerpen, Maurits stadhouder Holland en Zeeland, legeraanvoerder wordt gezicht van opstand. Hervormingen leger, Cornelis Houtman Azië
1586 Johan van Oldenbarnevelt is door de Staten van Holland benoemd tot landsadvocaat
1588 Spaanse Armada door Engelsen en Nederlanders verslagen
1590 Maurits was al stadhouder van Holland en Zeeland maar is nu ook benoemd tot stadhouder van Gelderland, Overijssel en Utrecht – strijd tegen Spanjaarden
1595 extreem strenge winter, verschijnen werk Mercator
1602 Simon Stevin zeilwagen, oprichting VOC
1604 Godsdienstoorlog Arminius Gomarus
1606 Staten van Holland onderzoeken haalbaarheid WIC
1608 droogmalen Beemster (bij ons later pas Leidschendam), strenge winter
1608-1620 12 jarig bestand – singelsgracht wordt gegraven
1612 periode voorspoed – enorme bouwlust – iedereen een zelfportret
1613 PC Hooft (voor ons interessanter Cats)
1616 Hugo de Groot . Hugo de Groot: joden meer vrijheden moeten krijgen
1617 kerkelijk geweld
1618 Landsadvocaat Johan van Oldenbarnevelt is deze maand op het Binnenhof in Den Haag gearresteerd, op bevel van Prins Maurits.
Kerksynode Dordrecht: de grote kerkvergadering zal het conflict tussen de rekkelijke remonstranten en precieze contraremonstranten
1619 Van Oldenbarnevelt onthoofd, doodskist van Ledenberch opgehangen (12 mei)
1621 De Staten-Generaal hebben ingestemd met een concept-octrooi van de Staten van Holland. Dat betekent dat de Compagnie het monopolie krijgt op de handel en scheepvaart in de West. WIC
1621 ontsnapping Hugo de Groot uit Loevestein
1625 dood Maurits, Frederik Hendrik trouwt Amalia van Solms (4 april)
1627 heruitgave embleembundel Sinne- en minnebeelden van Jacob Cats
1628 Zilvervloot
1637 Statenbijbel geautoriseerd door Staten-Generaal (en betaald door). Nederlandse vertaling van de bijbel is een feit
1637 tulpenmanie
1644 Einde 8 jarige periode Johan Maurits, gouveneur Nederlands Brazilië
1648 Vrede van Munster soevereiniteit van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden door Spanje en alle grote Europese mogendheden erkend. Scheiding noordelijke en zuidelijke Nederlanden
Vanaf 1651 importheffingen Engelsen en Fransen. Begin met akte van navigatie van Engeland
1653 Terheide Maarten Tromp komt om in oorlog tegen Engelsen
1653 Johan de Witt
1656 Verbanning Spinoza uit Portugees Joodse gemeenschap
1657 Slingeruurwerk Huygens, jaar erna toverlantaarn
1667 De Staten van Holland heeft in samenspraak met andere gewesten maatregelen voorgesteld om de macht van de stadhouder te beperken.
Catham
1668 De Republiek heeft een verbond gesloten met Engeland en Zweden, een Triple Alliantie. Het lijkt overduidelijk bedoeld om de groeiende dreiging van Frankrijk (Lodewijk XIV)
1670 Eeuwig Edict ondertekend. Dat betekent dat de scheiding tussen de functies van stadhouder en militair bevelhebber
1672 rampjaar Een gezamenlijke aanval door Engeland en Frankrijk aanval Republiek – handel krijgt enorme klap. brute moord op topbestuurders Johan en Cornelis de Witt bij het Groene Zoodje in Den Haag op (20 augustus).
